Ψηφιακό ταξίδι στην Αγια-Σοφιά

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1261 ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος εστέφθη αυτοκράτορας στην Αγια-Σοφιά, έναν μήνα μετά την ανάκτηση της βυζαντινής πρωτεύουσας, ιδρύοντας την τελευταία βυζαντινή δυναστεία των Παλαιολόγων.

Στην ταινία αναπαρίστανται, με πλήρη λεπτομέρεια, το εσωτερικό του ναού, ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός, ο γλυπτός και ψηφιδωτός διάκοσμος

Ποιες ήταν οι τελετές που έλαβαν χώρα κατά τη στέψη του αυτοκράτορα; Πώς ήταν το τυπικό που ακολουθήθηκε, δεδομένου ότι η στέψη στη Μεγάλη Εκκλησία ακολουθούσε συγκεκριμένο τυπικό και είχε χαρακτήρα επικύρωσης του αυτοκρατορικού θεσμού - ηγεμόνες που δεν είχαν στεφθεί εκεί δεν διέθεταν το ίδιο κύρος; Και ποιο το πολιτικό παρασκήνιο κατά τη δυναστική αλλαγή, με την απομάκρυνση του νόμιμου διαδόχου Ιωάννη Δ' Λάσκαρη και την προβολή του Μιχαήλ Παλαιολόγου;
Ο βυζαντινός ιστορικός Παχυμέρης θα μας «πάρει από το χέρι» και θα μας μιλήσει για μυστικά τόσα κι άλλα τόσα που συνέβησαν μέσα σε ένα μνημείο-σύμβολο της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας, την Αγια-Σοφιά.
Μια μαγευτική ξενάγηση για μικρούς και μεγάλους, στην οποία οι επισκέπτες δεν είναι απλοί παρατηρητές, αλλά συμμετέχουν σε διάφορα σενάρια και περιηγήσεις, αποτελεί το «σκηνικό» της νέας διαδραστικής παραγωγής «Αγία Σοφία: 1.500 Χρόνια Ιστορίας».

Η 45 λεπτών ταινία αποτελεί μια πλήρη ψηφιακή αναπαράσταση του ναού της Αγια-Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη και δημιουργήθηκε ειδικά για το θέατρο εικονικής πραγματικότητας «Θόλος» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»

Η 45 λεπτών ταινία αποτελεί μια πλήρη ψηφιακή αναπαράσταση του ναού της Αγια-Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη και δημιουργήθηκε ειδικά για το θέατρο εικονικής πραγματικότητας «Θόλος» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (προβάλλεται από σήμερα).
Στην περίοδο της ακμής του
Οι θεατές καλούνται σε ένα μοναδικό ταξίδι ανακάλυψης. Αναπαρίστανται, με πλήρη λεπτομέρεια, το εσωτερικό του ναού, ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός, ο γλυπτός και ψηφιδωτός διάκοσμος και παράλληλα παρουσιάζονται οι διάφορες φάσεις κατασκευής του μνημείου και σημαντικά ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία της ζωής του Βυζαντίου. Επίσης το κοινό επισκέπτεται τον εμβληματικό αυτό χώρο και τον παρατηρεί όπως ήταν στην περίοδο της ακμής του.

Η εικονική περιήγηση ξεκινά με την κατασκευή του ναού όταν ο Ιουστινιανός την αναθέτει στους αρχιτέκτονες και μαθηματικούς Ανθέμιο και Ισίδωρο, οι οποίοι εκπόνησαν ένα πρωτότυπο και μεγαλεπήβολο αρχιτεκτονικό σχέδιο.

Η εικονική περιήγηση ξεκινά με την κατασκευή του μεγάλου ναού μετά την καταστροφή της παλαιότερης βασιλικής της Αγια-Σοφιάς, κατά τη Στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ. Ο Ιουστινιανός αναθέτει τη μελέτη και την κατασκευή στους αρχιτέκτονες και μαθηματικούς Ανθέμιο και Ισίδωρο.

Οι δύο αρχιτέκτονες εκπόνησαν ένα πρωτότυπο και μεγαλεπήβολο αρχιτεκτονικό σχέδιο, που οδήγησε στην κατασκευή ενός ναού που έμελλε να μείνει ως το σημαντικότερο επίτευγμα όχι μόνο της ιουστινιάνειας, αλλά της βυζαντινής ναοδομίας εν γένει. Παρακολουθούμε τον σχεδιασμό και τα τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν, καθώς και τις κατασκευαστικές λύσεις που δόθηκαν.

 http://www.ethnos.gr/article.asp%3Fcatid%3D22784%26subid%3D2%26pubid%3D64305145

Ο επισκέπτης περιηγείται στο αρχιτεκτονικό μοντέλο...

Ο επισκέπτης περιηγείται στο αρχιτεκτονικό μοντέλο, γνωρίζοντας τα βασικά σημεία της ιουστινιάνειας Αγια-Σοφιάς. Ξεναγοί στην περιήγηση αυτή είναι ένας βυζαντινός λόγιος και ένας σύγχρονος ερευνητής. Ο πρώτος μεταφέρει ιστορίες και παραδόσεις σχετικά με τον ναό αλλά και τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης σε διάφορες εποχές, μέσα από κείμενα και πηγές. Ο δεύτερος δίνει πληροφορίες για θέματα της σύγχρονης έρευνας σχετικά με τον ναό (π.χ. γεωμετρικός σχεδιασμός, αποκρυπτογράφηση του συμβολικού του περιεχομένου) αλλά και διευκρινίσεις σχετικά με τις συμβάσεις και τις παραδοχές που έγιναν για την κατασκευή του εικονικού μοντέλου.

Τόσο ο ένας όσο και ο άλλος ξεναγός μιλούν με διαφορετικό τρόπο για τη θέση της βυζαντινής Αγια-Σοφιάς στην πολιτική, πνευματική και κοινωνική ζωή της αυτοκρατορίας (Μεγάλη Εκκλησία, πατριαρχική έδρα, κανόνας για τις καλλιτεχνικές εξελίξεις, σε μουσική και μνημειακή τέχνη, κατεξοχήν χώρος στέψης του αυτοκράτορα) αλλά και στοιχεία της επίδρασης και βάρους του μνημείου στην παγκόσμια και ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά ως σημείο αναφοράς.

Οταν, λίγα χρόνια αργότερα, ο τρούλος που κατασκεύασαν οι δύο αρχιτέκτονες καταστρέφεται εξαιτίας ενός μεγάλου σεισμού, ο Ιουστινιανός αναθέτει στον Ισίδωρο το νεότερο την κατασκευή ενός ψηλότερου και σταθερότερου τρούλου. Φτάνοντας στο τέλος της περιόδου της εικονομαχίας, με τη βοήθεια του Πατριάρχη Φωτίου βλέπουμε τις πρώτες ψηφιδωτές εικόνες του ναού.

Η περιήγηση συνεχίζεται με την παρουσίαση των περίφημων αυτών ψηφιδωτών, με αποκορύφωμα το ψηφιδωτό της Δέησης, αντιπροσωπευτικό δείγμα της κωνσταντινουπολίτικης μνημειακής τέχνης, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική ζωή όχι μόνο στην αυτοκρατορία αλλά και ευρύτερα.

Επίσης, ο επισκέπτης λαμβάνει συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με το μεγάλης σημασίας αναστηλωτικό έργο των αδελφών Φοσάτι, καθώς αποκάλυψαν το σημαντικότερο μέρος των σωζόμενων παραστάσεων των ψηφιδωτών.

«Επεμβάσεις»
Στη νοητή αυτή διαδρομή παρακολουθεί κανείς στη συνέχεια την εξέλιξη του εικονογραφικού προγράμματος του μνημείου. Σταθμοί στην περιήγηση είναι οι «επεμβάσεις» των αυτοκρατόρων μέσα από τις οποίες αποτυπώθηκαν η ιδέα για τη θέση του αυτοκράτορα στην Οικουμένη και διαμορφώθηκε ένα πρότυπο χριστιανικού ηγεμόνα.

Το φθινόπωρο του 879 μ.Χ στην Κωνσταντινούπολη συγκλήθηκε Εκκλησιαστική Σύνοδος που επικύρωσε τη δεύτερη εκλογή του Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο. Οι συνεδριάσεις, στις οποίες εκπροσωπήθηκαν και οι 5 πατριαρχικές έδρες με μεγάλο αριθμό επισκόπων, έλαβαν χώρα στην Αγια-Σοφιά.

Οι αποφάσεις της συνόδου επικυρώθηκαν τον χειμώνα του 880 και είχαν μεγάλη ιστορική σημασία, καθώς διατυπώνουν μια προσπάθεια γεφύρωσης των διαφορών μεταξύ Ρώμης και ανατολικών Εκκλησιών. Διαφαίνονται εδώ αρκετές διαστάσεις που σηματοδότησαν στο εξής τις σχέσεις Ανατολής-Δύσης και οδήγησαν στο σχίσμα του 1054.

Η Αγια-Σοφιά, σύμβολο πνευματικό και πολιτικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ένα θαύμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, υπέστη πολλά δεινά από τους σταυροφόρους μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, το 1024 μ.Χ. Τα δεινά αυτά λήγουν το 1261 μ.Χ., όταν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ανακαταλαμβάνει την Πόλη. Παρακολουθούμε τη στέψη του Μιχαήλ ως αυτοκράτορα στην Αγια-Σοφιά και την προσπάθειά του για την ανόρθωση της αυτοκρατορίας μετά την εκδίωξη των Λατίνων από την Πόλη. Φτάνοντας στον 21ο αιώνα η Αγια-Σοφιά επιβίωσε έως τις ημέρες μας παρά τις αντιξοότητες και αποτελεί ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αντιγόνη Καράλη
akarali@pegasus.gr