Το πρόσωπο του Ιούδα

Μια μικρή επιλογή από τη μελέτη του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ π. Ιωάννη Σκιαδαρέση, η οποία περιέχεται στο έργο: Βιβλικά Ανάλεκτα. Συναγωγή Μελετών Καινοδιαθηκικής Θεολογίας, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2013
013

Εκπλήσσει ότι στην υμνολογία της Εκκλησίας προβάλλεται ότι στη σχέση του με το Χριστό ο Ιούδας φορούσε προσωπείο. Είναι αλήθεια ότι όσοι αποτυχαίνουν στη σωστή σχέση τους με το Χριστό δεν θέλουν οπωσδήποτε να αποβάλλουν και τα εξωτερικά διακριτικά του μαθητή του Χριστού. Και αυτό επιτείνει την τραγικότητά τους. Ο Ιούδας έγινε αιώνιος τύπος και αρχέτυπο προδοσίας αρχών. Ως προδότη τον είδαν όλα τα έργα που γράφτηκαν γι” αυτόν. Ακόμη και αυτό που κυκλοφόρησε πρόσφατα (το ευαγγέλιο του Ιούδα). Μόνο που αυτό, εκτός του ότι έχει όλα τα γνωρίσματα της Γνωστικής αίρεσης, που τόσο ταλάνισε την Εκκλησία στους πρώτους αιώνες, εισάγει την ανήκουστη για τη θεολογία μας άποψη ότι ο Χριστός παρακάλεσε τον Ιούδα να τον προδώσει, όχι για να σταυρωθεί υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας, αλλά για να απαλλαγεί από το σώμα του. Έτσι ο προδότης διεκδικεί και ευγνωμοσύνη για την προσφορά του στη σωτηρία μας. Όμως, η πίστη μας, μας βεβαιώνει ότι ο Χριστός και μόνον αυτός είναι η αιτία και ο φορέας της σωτηρίας μας. Αυτός εκουσίως και εν χαρά απεκάλυψε, με τον σωματικό του θάνατο, και αποκαλύπτει στο διηνεκές την απέραντη αγάπη του Θεού στον κόσμο. Είναι ενδεικτικό ότι τα κείμενα της Καινής Διαθήκης αντιπαρατάσσουν και μετά την έναρξη της διαδικασίας της προδοσίας έναντι αυτής μια υψηγορική δοξολογία του Χριστού προς τον Πατέρα. Μια υπέρτατη φροντίδα και αγάπη του Χριστού για τους μαθητές του…

Από την Καινή Διαθήκη δεν πρέπει να περιμένει κανείς μια πλήρη βιογραφία του Ιούδα. Η Καινή Διαθήκη, άλλωστε, δεν δίνει κανενός προσώπου την πλήρη βιογραφία. Ούτε καν του ίδιου του Χριστού. Η Καινή Διαθήκη, χωρίς να παύει να εκθέτει ιστορικά ντοκουμέντα, δεν είναι ένα αυστηρά ιστορικό έργο με τη σημερινή έννοια του όρου. Για τα πρόσωπα και τα γεγονότα που αυτή εκθέτει, μας δίνει τόσες ιστορικές πληροφορίες όσες αυτή κρίνει αναγκαίες, για να πεισθούμε ότι αυτά δεν είναι ιδεατά ή μύθοι αλλά πραγματικά και εμπειρικά…

Οι δυνατές απαντήσεις στο ερώτημα τι πρόδωσε ο Ιούδας μπορεί να είναι τρείς:

α) Πρόδωσε τον τόπο όπου θα μπορούσαν οι Γραμματείς και Φαρισαίοι μια συγκεκριμένη και ασφαλή στιγμή να συλλάβουν τον Χριστό χωρίς την παρουσία του λαού, του οποίου ο Χριστός είχε την προστατευτική εύνοια. Αυτόν τον τόπο μόνο ένας άνθρωπος του στενού περιβάλλοντος του Χριστού θα μπορούσε να γνωρίζει σίγουρα. Το αντεπιχείρημα εδώ, ισχνό βέβαια, θα μπορούσε να είναι: καλά δεν είχαν οι εχθροί του Χριστού τα δικά τους λαγωνικά;

β) Πρόδωσε το ιερό πρόσωπο του δασκάλου Χριστού. Πρόδωσε μια ιερή σχέση μαθητή και δασκάλου. Απέναντι σ’ αυτή την ιερή σχέση φάνηκε ανάξιος. Διάλυσε αυτή τη σχέση γιατί δεν μπορούσε να αντέξει το μεγαλείο και το βάρος της αγάπης του δασκάλου. Αυτή ακριβώς η αγάπη οδηγούσε τον λήπτη ολοένα σε σφοδρότερο μίσος. Γι’ αυτό και την απέρριψε.

γ) Πρόδωσε το μεσσιανικό μυστικό του Χριστού, αυτό που ήταν στην ουσία ο Χριστός και που συχνά ο Χριστός απαιτούσε επίμονα από τους μαθητές του να μη το κοινοποιήσουν. Ας θυμηθούμε τι σημειώνει ο Λουκάς εν προκειμένω: επιτιμούσε τους μαθητές να μη λένε τίποτα σχετικά με τη δόξα και τη θεότητά του διότι «δει τον υιόν του ανθρώπου πολλά παθείν και αποδοκιμασθήναι από των πρεσβυτέρων…και αποκτανθήναι» (Λκ. 9,21-22).

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι κατά τη δίκη του Χριστού η συνεχώς επαναλαμβανόμενη ερώτηση προς τον Χριστό ήταν αν είναι «ο υιός του ευλογητού» καταλαβαίνουμε ίσως τι βάραινε στο τι ο Ιούδας πρόδωσε στους Γραμματείς και Φαρισαίους σχετικά με το πρόσωπο του Χριστού. Πάντως καταλαβαίνουμε ότι και για τα τρία αυτά ήταν τελικά ικανός ο Ιούδας.

Και ο Ιούδας πώς αξιολογείται;

 

Κατ’ αρχάς μόλις και πρέπει να το πούμε ότι κανείς σωσμένος δεν τον εχθρεύεται. Τον βλέπουμε μάλλον με μάτι θλιμμένης συμπάθειας παρά με μίσος. Ως προς το ερώτημα της αξιολόγησης του Ιούδα να κλείσουμε με ένα ωραίο παράθεμα από τον ιερό Αυγουστίνο (βλ. Σ. Αγουρίδη, Το κατά Ιωάννην ευαγγέλιο, Θεσσαλονίκη 2005, τ. 2 σ. 399-400): «Όπως οι κακοί κάνουν κακή χρήση των αγαθών έργων του Θεού, έτσι και ο Θεός κάνει καλή χρήση των κακών έργων των κακών ανθρώπων. Μεταξύ των 12 ο Χριστός εμπιστεύτηκε το ταμείο της ομάδας στον Ιούδα. Αυτός θα φρόντιζε τις δαπάνες υπέρ των πτωχών. Αχάριστος προς την τιμή έπαιρνε τα χρήματα και έχασε την δικαιοσύνη, υπάρχων νεκρός πρόδωσε τη ζωή. Αυτόν που ακολούθησε ως μαθητής, καταδίωξε ως εχθρό! Όλα αυτά ήταν του Ιούδα, αλλά ο Κύριος το πονηρό όλων αυτών χρησιμοποίησε για το αγαθό, υπέμεινε την προδοσία για να λυτρώσει εμάς. Να πώς τα πονηρά του Ιούδα μετατράπηκαν σε αγαθά».

Από Θεολογικά Δρώμενα