Δύο παραδειγματικοί «Τόποι Μνήμης» στην Ευρώπη

Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΩΝ «ΚΟΙΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ»:
Δύο παραδειγματικοί «Τόποι Μνήμης» στην Ευρώπη

Ο «Τόπος Μνήμης» του καθεδρικού ναού του Κόβεντρι (Coventry Cathedral) και η Γέφυρα του Μόσταρ είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα «κοινών ιστοριών». Αποτελούν, επίσης, αναφορές για μια παγκόσμια συζήτηση σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά και την οικοδόμηση της ειρήνης μετά τον πόλεμο και τις καταστροφικές συγκρούσεις.

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ (Winston Churchill) επισκέπτεται τα ερείπια του καθεδρικού ναού του Κόβεντρι μετά την καταστροφή του από τη γερμανική αεροπορική επίθεση της 14-15 Νοεμβρίου 1940 (‘Coventry Blitz’)

Ο ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΚΟΒΕΝΤΡΙ

Ο καθεδρικός ναός του Κόβεντρι, ένα μεσαιωνικό κτίριο σε μια βιομηχανική πόλη βορειοδυτικά του Λονδίνου, καταστράφηκε στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από τη ναζιστική αεροπορία. Είναι ένας μάρτυρας καταστροφής, όπως και πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης. Ωστόσο, η περιοχή έχει μετατραπεί σε τόπο μνήμης και σε υπόσχεση συμφιλίωσης.
Αυτό επιτεύχθηκε με τους εξής τρόπους:

• ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού, ώστε να αποτελέσει χώρο μνήμης
• δημιουργία του «Σταυρού των Καρφιών» και δίνοντας τέτοιους σταυρούς ως δώρα στους γερμανικούς ναούς Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche του Βερολίνου και πρόσφατα στον εκ νέου ανεγερθέντα ναό Frauenkirche στη Δρέσδη
• έκθεση ενός αντίγραφου της «Παναγίας του Στάλινγκραντ» (το πρωτότυπο της «Παναγίας του Στάλινγκραντ» είναι στον καθεδρικό ναό του Volgograd [πρώην Στάλινγκραντ], ένα επιπλέον αντίγραφο είναι στο  Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche του Βερολίνου, καθιστώντας αυτά τα τρία μέρη ως ένα δίκτυο κοινής μνημόνευσης)

O νέος καθεδρικός ναός εγκαινιάστηκε το 1962. Για την περίσταση ο Μπρίτεν (Benjamin Britten) συνέθεσε το «Ρέκβιεμ του πολέμου»   (‘War Requiem’) και το παρουσίασε σε παγκόσμια πρώτη στα εγκαίνια του καθεδρικού του Κόβεντρι. Ακούστε εδώ μια μεταγενέστερη εκτέλεση του μουσικού έργου.
Πληροφορίες σχετικά με τον καθεδρικό ναό του Κόβεντρι μπορεί κανείς εύκολα να βρει στο διαδίκτυο. Βλ. ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για το βομβαρδισμό του Κόβεντρι εδώ .
Ο Καθεδρικός Ναός του Κόβεντρι μπορεί να παρουσιαστεί στους μαθητές ως «τόπος μνήμης» (‘lieu de mémoire’) που αγγίζει πολλές θεματικές όπως:

• η ιστορία του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου,
• η καταστροφή πολλών ευρωπαϊκών πόλεων ( «urbizid»),
• η συμφιλίωση και η συμμετοχή πολλών ανθρώπων στη διαδικασία ειρήνευσης και
• ως μέρος ενός δικτύου τόπων και μνημείων που προωθούν τη κατανόηση της αρχιτεκτονικής, των έργων τέχνης και της μουσικής.

Όλες οι χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης μπορούν να συνδεθούν με το Κόβεντρι χαρτογραφώντας συνδέσεις σε μία ή περισσότερες από τις διάφορες πτυχές που σχηματίζουν τον «τόπο μνήμης». Μια σημαντική πτυχή του γενικού πλαισίου του καθεδρικού ναού του Κόβεντρι ως «τόπου μνήμης», είναι η αντίληψη ότι η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί σκόπιμη απάντηση στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα. Όπως αναφέρεται στο προοίμιο:
«Όπου η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα απολαμβάνουν την ελευθερία του λόγου και την πίστη και την ελευθερία από την τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη των κοινών ανθρώπων»

Η γέφυρα του Μόσταρ

Η γέφυρα του Μόσταρ είναι ένας ευρωπαϊκός «τόπος μνήμης» με διαφορετικούς τρόπους. Είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της πολυπλοκότητας των μνημείων. Η σημερινή γέφυρα είναι μια πρόσφατη ανακατασκευή της παλιάς γέφυρας. Διασχίζει τον ποταμό Νερέτβα (Neretva) και συνδέει τα δύο τμήματα του Μόσταρ, μιας πόλης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Είναι μια εντυπωσιακή τοποθεσία.
Η αρχική γέφυρα χτίστηκε τον 16ο αιώνα (1556-1566) και θεωρήθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα δείγματα οθωμανικής αρχιτεκτονικής στα Βαλκάνια. Ο αρχιτέκτονας ήταν ο Μιμάρ Χαζρουντίν (Mimar Hajrudin, Χαϊρεντίν), μαθητής του περίφημου Μιμάρ Σινάν (Mimar Sinan). Του ανατέθηκε το έργο από τον Σουλτάνο Σουλεϊμάν Α΄.  Το «Στάρι Μοστ» (‘Stari Most’) ήταν μια συμβολική γέφυρα μεταξύ του χριστιανικού και του ισλαμικού κόσμου, μεταξύ Δύσης και Ανατολής και συνέδεε επίσης την καθολική Κροατία με την ορθόδοξη Σερβία.
Στις 9 Νοέμβρη 1993 το «Στάρι Μοστ» καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Κροατο-Βοσνιακού Πόλεμου. Αυτό συνέβη, παρά την απόπειρα να αποφευχθούν τέτοιου είδους καταστροφές μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως ορίζει η «Σύμβαση της Χάγης για την Προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης » (1954).
Μετά το τέλος της κροατο-βοσνιακού Πόλεμου, μια συμμαχία διαφορετικών εταίρων (μεταξύ των οποίων η UNESCO, η Παγκόσμια Τράπεζα και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβούλιου της Ευρώπης) αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τη γέφυρα. Η γέφυρα εγκαινιάστηκε και δόθηκε στους κατοίκους στις 23 Ιουλίου 2004.

Η Γέφυρα του Μόσταρ (‘Stari Most’), Ιούνιος 2006.

[Πληροφορίες σχετικά με τη Γέφυρα του Μόσταρ παρέχονται εύκολα μέσω διαδικτύου. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να διαβάσετε γιατί εισήχθη στη λίστα ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς[1].)
Ενώ είναι αλήθεια ότι σήμερα το "Στάρι Μοστ" θεωρείται ως ένα "παγκόσμιο σύμβολο της συνύπαρξης των κοινοτήτων ", μέχρι στιγμής αυτό είναι μόνο μια παγκόσμια άποψη. Στην καθημερινή ζωή στο Μόσταρ οι άνθρωποι δεν διασχίζουν τη γέφυρα, αλλά ζουν σε κάπως χωρισμένες κοινότητες[2].
Με την «αναγέννηση» της παλιάς γέφυρας και του περιβάλλοντος χώρου, η συμβολική δύναμη και το νόημα της πόλης του Μόσταρ, ως ξεχωριστού και παγκόσμιου συμβόλου της συνύπαρξης κοινοτήτων από διαφορετικά πολιτιστικά, εθνικά και θρησκευτικά υπόβαθρα, έχει ενισχυθεί, υπογραμμίζοντας τις απεριόριστες προσπάθειες της ανθρώπινης αλληλεγγύης για την επίτευξη της ειρήνης και την ισχυρή συνεργασία στην αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών.

Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς:

Αναγνωρίζει τα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά της παλιάς γέφυρας, της περιοχής της Παλιάς Πόλης του Μόσταρ, αλλά και της αλληλεπίδρασής της με το τοπίο, καθώς και την υψηλή ποιότητα, ικανότητα και τεχνική αρτιότητα της αποκατάστασης των αρχαίων κατασκευών, ιδίως της Παλιάς Γέφυρας.

Επιγραφή της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς πάνω στη γέφυρα (9 Σεπτεμβρίου 2005)

O Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας πριν από την ολοκλήρωσή του τον 19ο αιώνα, μετά: Max Hasak (1856-1934), Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας, 1911.

Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας από τη νοτιοανατολική πλευρά, 2007.

Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας, εσωτερικό, 2004.

Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας, δυτική πρόσοψη. Το 2011 στήθηκαν οι σκαλωσιές στο βόρειο πύργο.

Η Κολωνία, πανοραμική θέα, 2009.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ:
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ, ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ

Ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας αποτελεί σημείο αναφοράς. Είναι, επίσης, ένας σημαντικός «μνημειακός τόπος», που το 2006 αναγνωρίστηκε ως τόπος Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Όπως μαρτυρεί η επιγραφή της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς «η κατασκευή του γοτθικού αριστουργήματος άρχισε το 1248 και υλοποιήθηκε σε διαφορετικά στάδια και δεν είχε ολοκληρωθεί μέχρι το 1880. Πάνω από επτά αιώνες, διαδοχικά οι οικοδόμοι εμπνεύστηκαν ο ένας από τον άλλο από την ίδια πίστη και το πνεύμα της απόλυτης πιστότητας σε σχέση με τα αρχικά σχέδια. Εκτός από την εξαιρετική εγγενή αξία και τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα που περιέχει, ο Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας μαρτυρά την ακατάβλητη δύναμη του ευρωπαϊκού Χριστιανισμού».
Ωστόσο, ο γοτθικός καθεδρικός ναός έχει προκατόχους ακόμη μεγαλύτερης ηλικίας που ανάγονται στις απαρχές του εκχριστιανισμού της περιοχής. Το κτίριο θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα του γαλλικού γοτθικού ρυθμού στις γερμανόφωνες χώρες. Όταν στο τέλος του 19ου και στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα η έρευνα συνδέθηκε με τον εθνικισμό, προκλήθηκε κλίμα έντονης πόλωσης.
Το 16ο αιώνα οι εργασίες ανοικοδόμησης του καθεδρικού ναού διακόπηκαν. Για περισσότερα από 300 χρόνια το ημιτελές κτίριο δέσποζε στην πόλη της Κολωνίας. Στις αρχές του 19ου αιώνα διαφορετικές πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των φιλότεχνων, των καθολικών διανοούμενων, των εθνικό-ιδεαλιστών και του προτεσταντικού πρωσικού Στέμματος, απαίτησαν την ολοκλήρωση του κτιρίου. Όταν το μεσαιωνικό σχέδιο για τη δυτική πρόσοψη ανακαλύφθηκε το 1814, το κτίριο άρχισε πάλι να ξανακτίζεται. Το 1880 τελικά ολοκληρώθηκε ο καθεδρικός ναός σε πανηγυρικό κλίμα. Ωστόσο, καταστράφηκε από βομβαρδισμό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο έγιναν επισκευές, οι οποίες τελείωσαν το 1956. Από τότε πραγματοποιούνται συνεχώς έργα συντήρησης.
Ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας μας «μιλάει» ως ένα παράδειγμα ετερογενών νοημάτων στην πορεία της ιστορίας. Την ίδια στιγμή διαφορετικές ομάδες έθεσαν διαφορετικές απόψεις και εκδήλωσαν διαφορετικού τύπου ενδιαφέρον για το μνημείο. Όμως, η ιστορική έρευνα σήμερα επιτρέπει την υπέρβαση των στερεότυπων. Το μνημείο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στη διδασκαλία της Ιστορίας σαν μια αρχαία «αγορά», ένα σημείο συνάθροισης δηλαδή, όπου θα αναζητήσουμε την αλήθεια, αντιπαραθέτοντας διαφορετικές απόψεις, εξετάζοντας τη νομιμότητα των διαφορετικών προσεγγίσεων και προσπαθώντας να στηρίξουμε τις απόψεις αυτές μέσω της έρευνας.

Χτίζοντας το κεντρικό μουσουλμανικό τέμενος στην Κολωνία, Μάρτιος του 2012.

Η πόλη της Κολωνίας είναι μια τυπική μεγαλούπολη. Το 40% των νέων είναι μετανάστες ή προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν καθολικό υπόβαθρο και ένας σημαντικός αριθμός δεν έχει χριστιανική ανατροφή. Τι σημαίνει για αυτούς ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας; Τι σημαίνουν γι’ αυτούς έννοιες όπως «κληρονομιά της ανθρωπότητας» ή «κοινή κληρονομιά»;
Ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας «μαρτυρεί την διαρκή δύναμη του ευρωπαϊκού Χριστιανισμού» (UNESCO). Στο πλαίσιο αυτό, είναι ένα σημαντικό μνημείο της Ευρώπης και ενισχύει την κατανόηση της ευρωπαϊκής ιστορίας. Ήδη κατά τον 19ο αιώνα ένας σημαντικός αριθμός επιπέδων ερμηνείας προστέθηκαν στην καθολική άποψη. Ο Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας, ως εκ τούτου, μαρτυρεί το πλήθος των ιστορική σημασιών για ένα και μόνο μνημείο. Ακόμα και σήμερα είναι το πιο σημαντικό αξιοθέατο σε ολόκληρη την περιοχή. Είναι μέρος της τοπικής ταυτότητας. Στη νοηματική γλώσσα οι δύο πύργοι του καθεδρικού ναού συμβολίζουν την Κολωνία.
Κατά τη διαδικασία της πολιτιστικής εκπαίδευσης θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια ποικιλία προσεγγίσεων στον τρόπο που βλέπουμε τα μνημεία –προσεγγίσεων εμπλουτισμένων με ιστορικές πληροφορίες. Οι μαθητές που προέρχονται από οικογένειες που μετανάστευσαν στην Κολονία από άλλες χώρες, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να συνθέσουν έναν χάρτη πολιτιστικής κληρονομιάς που να δείχνει τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από τις χώρες καταγωγής τους. Για την αναζήτηση των μνημείων μπορείτε να τους προτείνετε τον διαδραστικό παγκόσμιο χάρτη της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ωστόσο, οι πόλεις με αίσθηση ταυτότητας που μοιράζονται όλοι οι κάτοικοι, πρέπει να διαθέτουν δημόσιους χώρους λατρείας για τις διάφορες θρησκευτικές ομάδες τους. Στην Κολωνία, όπως και σε άλλες πόλεις, οι μουσουλμάνοι ήθελαν να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σε ένα κτίριο παρόμοιας ομορφιάς με τον καθεδρικό ναό της Κολωνίας. Τη γνώμη αυτή συμμερίζονταν πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην δημάρχου. Ο θεμέλιος λίθος του τεμένους τέθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2009. Η τελετή των εγκαινίων πραγματοποιήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2011 και από τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου πραγματοποιούνται εκεί πολλές τελετές. Οι αρχιτέκτονες του κεντρικού μουσουλμανικού τεμένους  είναι οι Gottfried και  Paul Böhm, οι οποίοι ζουν και εργάζονται στην Κολωνία. Ο αρχιτέκτονας Gottfried Böhm, γεννημένος το 1920, είναι διάσημος για τα σχέδιά του στις καθολικές εκκλησίες κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Σε αυτό το έργο συνεργάστηκε με το γιο του Paul, γεννημένο το 1959. Το κτίριο υιοθετεί μοτίβα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, όπως για παράδειγμα το θόλο. Το ύψος των δύο μιναρέδων είναι 55 μέτρα και συγκρίνεται με το ύψος των πύργων του καθεδρικού ναού της Κολωνίας που αγγίζουν τα 157 μέτρα.
Η αλήθεια είναι ότι προκλήθηκε μεγάλη δημόσια αντιπαράθεση για αυτό το έργο: Θα πρέπει άραγε να υπάρχει ένα κτίριο, του οποίου το αρχιτεκτονικό στυλ είναι εμφανώς ισλαμικό, στο κέντρο μιας πόλης με χριστιανική παράδοση; Τι σημαίνει πραγματικά το «Ζώντας μαζί ως ίσοι στην αξιοπρέπεια»;
Τέτοιες διαμάχες πάνω σε νέα κτίρια και στην πολιτιστική κληρονομιά λαμβάνουν χώρα σε πολλά κράτη και πόλεις. Όσον αφορά στην κληρονομιά, όλες οι σχετικές με την προστασία των μνημείων συμβάσεις είναι σαφείς. Εξάλλου, και ο κώδικας δεοντολογίας που μνημονεύεται σε διάφορες συμβάσεις, υποστηρίζεται σθεναρά από το Συμβούλιο της Ευρώπης και αποτελεί την κατάλληλη απάντηση για την καταστροφή που προκλήθηκε κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους προγενέστερους πολέμους. Η δεοντολογία αυτή πρέπει να αποτελεί μέρος της διδασκαλίας της ιστορίας.
Η μορφή των πόλεων και των χώρων μας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και των νέων κτιρίων, αποτελεί σημαντική πρόκληση για το μέλλον μας. Οι μαθητές θα πρέπει να κατανοήσουν τις διαμάχες στα  χωριά, στις πόλεις και στις χώρες τους, ακόμη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ντόρτμουντ, ναός Αγίας Μαρίας, τρίπτυχο βωμού της οικογένειας Berswordt, περ. 1390.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ: Το πρόγραμμα του Ντόρτμουντ

Το τρίπτυχο της οικογένειας Μπέρσβορντ (Berswordt) είναι ένα τυπικό αντικείμενο του ύστερου Μεσαίωνα για έναν χριστιανικό καθολικό ναό. Είναι, επίσης, ένα εξαιρετικό έργο τέχνης. Οι Μπέρσβορντ ήταν μια σημαντική οικογένεια στην Χανσεατική πόλη του Ντόρτμουντ. Τα μέλη αυτής της οικογένειας ζούσαν σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις εκείνη την εποχή και ήταν μέλη του Χανσεατικού δικτύου στη Βόρεια Ευρώπη.
Η εκβιομηχάνιση μεταμόρφωσε το Ντόρτμουντ. Η πόλη ανήκει στην «Ruhrgebiet»  (περιοχή του Ρουρ), που είναι ένα από τα κύρια κέντρα εκβιομηχάνισης της Ευρώπης από τον 19ο αιώνα. Σήμερα η ευρύτερη αυτή περιοχή αποτελεί το μεγαλύτερο αστικό ιστό στη Γερμανία και η πέμπτη μεγαλύτερη αστική περιοχή στην Ευρώπη.

>Μαθητές σε ένα σχολείο στο βόρειο τμήμα του Ντόρτμουντ

Η περιοχή και οι πόλεις της δέχθηκαν βαρείς βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο Ντόρτμουντ περίπου το 90% του κέντρου της πόλης καταστράφηκε. Σήμερα η ίδια η πόλη παρουσιάζεται κυρίως ως νεόδμητη με σχεδόν κανένα παλιό κτίρια να διασώζεται. Μόνο οι τέσσερις μεσαιωνικοί ναοί στο κέντρο της έχουν ανακατασκευαστεί. Έτσι, σήμερα αποτελούν τα τις μοναδικές αυθεντικές προνεωτερικές υπομνήσεις (πριν το 1800) της ιστορίας της πόλης. Στους ναούς αυτούς φυλάσσονται μερικά από τα πιο πολύτιμα έργα τέχνης του τέλους του Μεσαίωνα στην Ευρώπη.
Όπως και στην Κολονία, περίπου το 50% των μαθητών είναι μετανάστες ή προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Οι οικογένειες μετανάστευσαν, μεταξύ άλλων, από το Μαγκρέμπ (χώρες της βόρειας-βορειοδυτικής Αφρικής), την Τουρκία και την πρώην Σοβιετική Ένωση.
Κατά την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών που διδάσκουν το μάθημα Ιστορίας της Τέχνης στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ, που έχει αναλάβει η γράφουσα, κάναμε ζωηρές συζητήσεις σχετικά με την ένταξη των μνημείων αυτών στις διδακτικές δραστηριότητες. Γιατί θα πρέπει οι μαθητές να μάθουν για τις χριστιανικές εκκλησίες και το καθολικό τέμπλο; Εδώ και μερικά χρόνια έχουμε καλλιεργήσει την ιδέα να συμπεριλαμβάνουμε την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης στην εκπαίδευση των μαθητών που μεγαλώνουν στο Ντόρτμουντ. Εξηγούμε στους δασκάλους, στους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους, στους σχολικούς συμβούλους και τους γονείς ότι όλοι οι νέοι που μεγαλώνουν στο Ντόρτμουντ έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης τους. Έτσι, όλοι οι μαθητές και οι οικογένειές τους, ανεξάρτητα από ποιο μέρος του κόσμου προέρχονται, έχουν την ευκαιρία να γίνουν φορείς της πολιτιστικής κληρονομιάς της τοπικής κοινωνίας.
Θα ήταν, και παραμένει, μια πραγματική πρόκληση για διηγηθεί κανείς την ιστορία με έναν τρόπο που να συνδέει τους ναούς και τα αντικείμενα τέχνης τους με τέτοιο τρόπο για διαφορετικούς νέους αναγνώστες. Ως εκ τούτου, ψάξαμε για «ζώνες σύνδεσης» μεταξύ της μεσαιωνικής περιόδου του Ντόρτμουντ και της εκτεταμένης μεταφοράς των εμπορευμάτων στον Χανσεατικό κόσμο.

Ντόρτμουντ, Εκκλησία της Αγίας Μαρίας, λεπτομέρειες από το τρίπτυχο του βωμού.

Μεταξωτό ύφασμα με αραβική επιγραφή, Κεντρική Ασία, 14ος αιώνας. Χρησιμοποιείται για τα λειτουργικά άμφια στην Αγία Μαρία στο Γκτανσκ της Πολωνίας  (Gdańsk), σήμερα στο Μουσείο St. Annen, Lübeck (Γερμανία).

Η εικόνα της Αποκαθήλωσης εικονογραφεί την ευαγγελική ιστορία. Ένα μέλος του ιουδαϊκού συνεδρίου της Ιερουσαλήμ και μυστικός μαθητής του Ιησού, ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας, εικονίζεται να κατεβάζει το σώμα του Χριστού από το Σταυρό. Ο Ιωσήφ φοράει ένδυμα που είναι φτιαγμένο από ένα πολύτιμο ύφασμα. Τέτοια υφάσματα εμπορεύονταν από την Άπω Ανατολή μέσα από το Δρόμο του Μεταξιού.  Το ύφασμα που απεικονίζεται έχει πιθανότατα υφανθεί στη Μογγολία. Το όνομα για αυτά τα υφάσματα στις Χανσεατικές πηγές είναι «Panni tatarici». Μόνο λίγα από αυτά τα μάλλον ακριβά αγαθά διασώθηκαν. Ένα δείγμα σώζεται σε λειτουργικά άμφια του ναού στην Χανσεατική πόλη της Γκντανσκ (Gdansk), την Αγία Μαρία. Αυτό το ύφασμα είναι διακοσμημένο με μια αραβική επιγραφή που  επαινεί το σουλτάνο. Οι άνθρωποι του τέλους του 14ου αιώνα στο Γκντανσκ θαύμαζαν τόσο πολύ αυτό το είδος πολυτελούς τέχνης, που το χρησιμοποιούσαν για τα λειτουργικά άμφια του ιερέα σε έναν χριστιανικό ναό. Γνώριζαν ότι το αντικείμενο αυτό προερχόταν από μια ισλαμική χώρα και θαύμαζαν την ομορφιά του ακόμη περισσότερο και εξαιτίας της μακρινής καταγωγής του. Όλα αυτά τα αντικείμενα είναι πρεσβευτές μιας μακράς παράδοσης πολιτιστικής μεταφοράς - η οποία γίνεται με διαφορετικό τρόπο στη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση. Για τον Χανσεατική κόσμο, η έρευνα αποκαλεί αυτό το φαινόμενο «πρωτο-παγκοσμιοποίηση».
Στο πολύ αξιόλογο έργο του Μια ιστορία του κόσμου σε 100 αντικείμενα , ο Neil MacGregor (ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου) σε συνεργασία με το BBC διηγήθηκε την Ιστορία βασισμένη στα αντικείμενα. Εξήγησε σε πόσους τρόπους 100 αντιπροσωπευτικά αντικείμενα που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο είναι συνδεδεμένα με ολόκληρο τον κόσμο.
Στο Ντόρτμουντ συνεχίσαμε την έρευνά μας σχετικά με τις ζώνες σύνδεσης των μεσαιωνικών αντικείμενων και των χωρών προέλευσης πολλών οικογενειών μεταναστών. Αρχίσαμε να συζητούμε για τις χρωστικές ουσίες που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι για τα χρώματά τους. Για παράδειγμα, ο μαλαχίτης, η πέτρα που χρησιμοποιούνταν για να πετύχει μια συγκεκριμένη απόχρωση του πράσινου, προερχόταν από τη Ρωσία ή την Περσία. Το χρώμα indigo/μπλέ παραγόταν από ένα φυτό και εισαγόταν από την Ινδία. Και ούτω καθεξής. Με την αλλαγή και την επέκταση των αφηγήσεων στη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης είμαστε σε θέση να δώσουμε ευκαιρίες συμμετοχής στην πολιτιστική κληρονομιά της πόλης μας σε μέλη της κοινωνίας, τα οποία μέχρι τώρα ήταν περιθωριοποιημένα.

Εκπαιδευτικό πρότζεκτ για τους μελλοντικούς δασκάλους Ιστορίας της Τέχνης, και τους καθηγητές ή για άτομα με ειδικές ανάγκες στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ .

Σε ένα άλλο πρόγραμμα στον καθεδρικό ναό της Κολωνίας, οι συνάδελφοι μίλησαν με έναν τυφλό άνδρα, ο οποίος ταξιδεύει στην Κολονία από μικρός και επισκέπτεται τον καθεδρικό ναό πολύ συχνά. Κανείς, όμως, δεν του είχε ποτέ πει ότι το κτίριο έχει πολύ υψηλούς πύργους.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία  μεταφέρει μια σημαντική πρόκληση: να μην αποκλείει, αλλά να συμπεριλαμβάνει σκόπιμα μαθητές με διαφορετικές αναπηρίες στη διδασκαλία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οφείλουμε να προσπαθούμε να δείχνουμε σε διαφορετικά άτομα και ομάδες ότι μοιραζόμαστε την ίδια κληρονομιά με όλους τους άλλους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των δασκάλων μας διοργανώνουμε πολλά πρότζεκτ, στα οποία μαθητευόμενοι και μαθητές διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών στρωμάτων, οι οποίοι μάλιστα προέρχονται από διαφορετικά σχολεία, γνωρίζονται και συνεργάζονται στα εργαστήριά μας. Επισκέπτονται μια εκκλησία, ένα μνημείο ή ένα μουσείο μαζί με καθηγητές πανεπιστημίου και εκπαιδευτικούς. Τέτοιες ετερογενείς ομάδες ανάγουν την εμπειρία αυτή σε μια κοινή φροντίδα, σε μια σύντομη αλλά αξιόλογη μορφή κατάρτισης πάνω στο πρόγραμμα «Ζώντας μαζί με αξιοπρέπεια σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες».

Επιλεγμένη βιβλιογραφία σχετικά με το έργο στο Ντόρτμουντ:

1. Franke B., Welzel B., με εικονογράφηση από τον Georgy F (2012): Dortmund entdecken. Schatze und Geschichten aus dem Mittelalter. (Dortmunder Mittelalter-Forschungen 11) Bielefeld.
2. Welzel B. (ed.) (2009) Weltwissen Kunstgeschichte. Kinder entdecken das Mittelalter in Dortmund. (Dortmunder Schriften zur Kunst/Studien zur Kunstdidaktik 10). Norderstedt.
3. Welzel B. (2013) Kunstgeschichte, Bildung und kulturelle Menschenrechte, in: Claudia Hattendorff/ Ludwig Tavernier/Barbara Welzel (eds.), Kunstgeschichte und Bildung (Dortmunder Schriften zur Kunst/ Studien zur Kunstgeschichte 5), Norderstedt.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Πολιτισμικές διαδρομές στην Ευρώπη. Ένα πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης

 

---

[1] Βλ. http://whc.unesco.org/en/list/946

[2] Στη Λευκωσία της Κύπρου ο Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (ΟΙΔΕ), συγκεντρώνει τους δασκάλους ιστορίας και τους ιστορικούς από όλες τις κοινότητες σε όλη την επικράτεια, και έχει εργαστεί με επιτυχία σε παρόμοια δύσκολη κατάσταση όπου η αντίληψη των κοινών ιστοριών είναι ιδιαίτερα προβληματική. (Βλέπε την ανακοίνωση: Λευκωσία: Μνήμη, Αξιοπρέπεια, Διαφορετικότητα Μάριος Επαμεινώνδας).
Πηγή: http://www.he.duth.gr/sharedhistories/index.php/contents/human-rights-in-the-history-of-art/living-together-in-dignity