Ἡ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου

Συνεχίζοντας την ενασχόληση με την τέχνη και το artfulthinking μια ερμηνεία του έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, "Η βάπτιση του Χριστού"

  Γενικὸ κείμενο

Στό ἔργο ἀπεικονίζεται ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ μέ πρωταγωνιστικές μορφές τόν ἴδιο τόν Ἰησοῦ καί τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Πρόδρομο πού συνοδεύονται ἀπό τρεῖς φτερωτούς ἀγγέλους μέσα σέ φυσικό περιβάλλον πού ἀναπαριστᾶ τό τοπίο τοῦ ποταμοῦ Ἰορδάνη. Τό ἔργο εἶναι ἀνυπόγραφο, μπορεῖ ὅμως, βάσει τεχνοτροπικῶν κριτηρίων, νά ἀποδοθεῖ μέ βεβαιότητα στόν Δομήνικο Θεοτοκόπουλο καί νά ἐνταχθεῖ στά ἔργα τῆς προχωρημένης βενετικῆς παραγωγῆς του. Ὑψηλή ποιότητα ἐργασίας, χρωματική ἁρμονία, ἔντονη βενετική ἐπίδραση, ὅπως γιά παράδειγμα ἡ διαμόρφωση τοῦ φυσικοῦ τοπίου, καί μανιεριστική πνοή χαρακτηρίζουν τή σύνθεση.

Λεπτομέρειες
 

Στό κέντρο τοῦ πίνακα ὁ Χριστός στά νερά τοῦ Ἰορδάνη δέχεται τό βάπτισμα ἀπό τόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο. Ὁ Ἰωάννης ἔχει ἀποδοθεῖ μέ σκούρα ἐπιδερμίδα καί μαλλιά, σέ ἀντίθεση μέ τή μορφή τοῦ Ἰησοῦ πού ἀποδίδεται μέ φωτεινότερα χρώματα. Ἡ εἰκονογραφική λεπτομέρεια μέ τόν Πρόδρομο νά ρίχνει νερό στό Χριστό μέ κοχύλι ἡ στρογγυλή κούπα ἀποτελεῖ καθιερωμένο στοιχεῖο σέ ἀπεικονίσεις τοῦ θέματος στή βενετσιάνικη ζωγραφική. Μέσα στό ποτάμι βρίσκεται ὁ Χριστός, στραμμένος πρός τόν Πρόδρομο, πρός τόν ὁποῖο καί ἁπλώνει τά χέρια του μέ ἑνωμένες τίς παλάμες, δίνοντας τήν ἐντύπωση μορφῆς πού δέεται. Ἀριστερά ἀπό τό Χριστό, στό βάθος, διακρίνεται ἀμυδρά τοπίο πόλης καί μπροστά ἀπό αὐτό ὁμάδα μορφῶν, πού ἔχει ἀποδοθεῖ μικρογραφικά.

Στή δεξιά ὄχθη τοῦ ποταμοῦ τρεῖς φτερωτοί ἄγγελοι μέ τή μορφή νεαρῶν κοριτσιῶν κρατοῦν κόκκινη πετσέτα γιά νά σκουπίσουν τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Πρόκειται γιά εἰκονογραφικό στοιχεῖο πού ἔχει μᾶλλον βυζαντινή προέλευση καί ὑποδηλώνει τή θεϊκή παρουσία καί τόν μυστηριακό χαρακτήρα τῆς παράστασης. Ἐντυπωσιακή εἶναι ἐδῶ ἡ χρωματική ἐπεξεργασία τῶν ὑφασμάτων, ἀλλά καί ἡ ζωηρότητα τῆς κίνησης.

Τό ἔργο ἔχει σήμερα ὀρθογώνιο σχῆμα. Ὅμως εἶναι ἐμφανές ὅτι αὐτό δέν ἦταν τό ἀρχικό του σχῆμα καί ὅτι ἔφερε τοξωτή ἀπόληξη. Σέ μεταγενέστερη ἐποχή ὁ πίνακας ἐνσωματώθηκε σέ ὀρθογώνια ἐπιφάνεια ξύλου. Ἡ τοξωτή ἀπόληξη ὑποδηλώνει ὅτι ἀποτελοῦσε φύλλο τριπτύχου καί ἑπομένως ἔφερε παράσταση καί στήν ἄλλη πλευρά, ἡ ὁποία διαχωρίστηκε ἀπό ἐκείνη μέ τή Βάπτιση.

Ὑπέρυθρη φωτογραφηση

Ἡ φωτογράφηση τοῦ ἔργου μέ ὑπέρυθρη ἀκτινοβολία ἐπιτρέπει νά διαπιστώσουμε τήν ἀπίστευτη δεξιοτεχνία μέ τήν ὁποία σχεδιάστηκαν οἱ μορφές καί τήν ἐμμονή τοῦ Θεοτοκόπουλου στή δημιουργία μίας ὅσο τό δυνατόν πιό ἐπιτυχημένης σύνθεσης, μέ συνεχεῖς ἀλλαγές στό σχέδιό του. Οἱ ἀλλαγές αὐτές εἶναι ἐμφανεῖς στό πρόσωπο καί τό σῶμα τοῦ Ἰωάννη καθώς καί στό κεφάλι τοῦ ἀριστεροῦ ἀγγέλου.
 
 Σύντομο βιογραφικό τοῦ δημιουργοῦ

Ὁ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541–7 Ἀπριλίου 1614), γνωστός ἐπίσης μέ τo ἰταλικό προσωνύμιο El Greco, δηλαδή «ὁ Ἕλληνας», ἦταν Κρητικός ζωγράφος, γλύπτης καί ἀρχιτέκτονας τῆς Ἱσπανικῆς ἀναγέννησης. Ἔζησε τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς τοῦ μακριά ἀπό τήν πατρίδα του, δημιουργώντας τό κύριο σῶμα τοῦ ἔργου του στήν Ἰταλία καί στήν Ἱσπανία. Ἐκπαιδεύτηκε ἀρχικά ὡς ἁγιογράφος στήν Κρήτη, πού ἀποτελοῦσε τότε τμῆμα τῆς ἑνετικῆς ἐπικράτειας, καί ἀργότερα ταξίδεψε στή Βενετία. Στήν Ἰταλία ἐπηρεάστηκε ἀπό τούς μεγαλύτερους δασκάλους τῆς ἰταλικῆς τέχνης, ὅπως τόν Τιντορέτο καί τόν Τιτσιάνο, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε μαθητής, υἱοθετώντας στοιχεῖα ἀπό τόν μανιερισμό. Τό 1577 ἐγκαταστάθηκε στό Τολέδο, ὅπου ἔζησε μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του καί ὁλοκλήρωσε ὁρισμένα ἀπό τά πιό γνωστά ἔργα του.

Πηγή