Δάσκαλοι με σοκολάτα και σαντιγί

Κάλλιστόν ἐστι κτῆμα παιδεία βροτοῖς[1]

Μένανδρος

            Έχοντας πάντα στο νου μας πως, ‘’κήνσορας’’ είναι εκείνος που που αξιολογεί πρόσωπα και καταστάσεις με επιφανειακά κι ανελαστικά κριτήρια και διάθεση επικριτική, φροντίζουμε (θέλουμε να πιστεύουμε) τόσο εμείς όσο κι ο εκάστοτε δημόσιος συνομιλητής μας να απέχουμε από τον εν λόγω χαρακτηρισμό.

Έτσι , εξετάζοντας με προσοχή τη δημόσια παρέμβαση του κ.Γ.Καραβάνα σχετικά με τα προβλήματα που ταλανίζουν τη δημόσια παιδεία (βλ. εφημ.ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,8/9/2013, ‹‹Τα βασικά προβλήματα της ελλαδικής Παιδείας ››, σελ.11), δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε με την παρατήρησή του ότι η απουσία κάθε αξιολόγησης σε συνδυασμό με μία πατερναλιστικού τύπου ακαμψία είναι οι παράγοντες που ευθύνονται για την παιδαγωγική δυσλειτουργία του δημόσιου σχολείου, καθώς και το  ότι αρκετοί δάσκαλοι αποδοκιμάζουν το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της παιδείας, δίχως ωστόσο να λαμβάνουν υπόψη την δική τους μορφωτική παρακμή . Πέραν αυτού όμως, ηχούν προβληματικοί κάποιοι επόμενοι συλλογισμοί όσον αφορά την εν λόγω τοποθέτηση, συγκεκριμένα: α) ‹‹ Ποιος δικαιούται να αποφασίζει για την παιδεία του παιδιού μας, εμείς ή το κράτος…οι γονείς πρέπει να έχουν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σχολικού προγράμματος των παιδιών τους, ανάλογα με την προσωπική τους φιλοσοφία ››,  β) ‹‹ κάθε σχολείο έχει συμφέρον να γίνει καλύτερο από το σχολείο της διπλανής γειτονιάς, προκειμένου να προσελκύσει περισσότερους μαθητές και  συνεπώς περισσότερες επιταγές ›› ( δικές μας οι υπογραμμίσεις). Ως προς το πρώτο, η μόρφωση συνίσταται αφενός, σε μια ριζική και επίπονη διερεύνηση και κατανόηση, και αφετέρου, σε μια απέριττη σαφήνεια στην έκφραση: ξέρετε πολλούς γονείς που, μέσω της προσωπικής τους  ( νά, ένας ιδιότυπος πατερναλισμός) φιλοσοφίας, να μεριμνούν για το στοιχείο του απέριττου ή του επίπονου; Ως προς το δεύτερο, η δημόσια εκπαίδευση εκείνο που μετά μανίας επιθυμεί να αντιπαρέρχεται είναι το στοιχείο της ανταγωνιστικότητας και του  κέρδους, δεδομένου ότι οι παιδαγωγικές συνθήκες οφείλουν – με σύνεση και επιστημονικότητα – να σμιλεύουν τη θεωρητική γνώση, κι όχι να την στεγανοποιούν σε αντικειμενοποιημένα  μορφωτικά περιεχόμενα. Με άλλα λόγια, μήπως, θεμελιακή προϋπόθεση της παιδαγωγικής δραστηριότητας είναι η συνειδητή παραίτηση από την επιδίωξη οποιασδήποτε απήχησης, υπό την έννοια της υποχώρησης και προσαρμογής στις επιταγές και τα γούστα του συρμού, ώστε  να μη μεταβληθεί το πνευματικό έργο της μάθησης  σε εμπορευματικό προϊόν ;

Να  μη λησμονούμε, ωστόσο,  ότι λίγο καιρό πριν η κοινωνία είχε την ευκαιρία να απολαύσει - με αριστοφανικό μπρίο - τους δημόσιους λειτουργούς της παιδείας που ορμώμενοι συνδικαλιστικά απειλούσαν να τορπιλίσουν τον θεσμό των πανελλαδικών εξετάσεων   ̇ αναδεικνύοντας για άλλη μια φορά τον εκπαιδευτικό φιλισταϊσμό, τη νοοτροπία εκείνη δηλαδή που κρίνει τα πάντα με βάση το άμεσο όφελος και τις υλικές αξίες. Οπότε, χέσαιτο ή μαχέσαιτο, ή το παλεύεις ή χέζεσαι μπροστά στην εξουσία, αυτή είναι η μάσκα που αρέσκεται να φορά η σύγχρονη εκπαίδευση. Αναμφίβολα, πάντως, ο εκπαιδευτικός μέσω της εμπειρίας και της γνώσης που μπορεί να προσφέρει, αποτελεί το κέντρο βάρους  της δημόσιας παιδείας. Ενώ, η  αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην σκέψη και την πράξη πιστοποιείται από το γεγονός ότι η συμπεριφορά του δασκάλου αποτελεί δημιούργημα και συνάμα δημιουργό της σκέψης του αντίστοιχα[2] , η διδακτική εμπειρία είναι αυτή που προσδίδει τα κατάλληλα χαρακτηριστικά για τον σχεδιασμό του μαθήματος ̇ τούτη η αναπόφευκτα μεταβλητή φύση της εκπαίδευσης καθιστά απαραίτητη την ανάγκη για μια έγκυρη, συστηματική και σφαιρική καταγραφή των τρόπων διδασκαλίας, μαρτυρώντας εντέλει τον πολύπλοκο χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Γι ̓ αυτό και η στοχαστική (reflective) διδασκαλία, η οποία κρίνεται άκρως σημαντική για την επιτυχία της μάθησης, συνίσταται σε κριτική και αναλυτική σκέψη, αυτοαξιολόγηση σκέψης-πράξης, επαναθεώρηση  αξιών και πεποιθήσεων[3] . Το σχολείο, βέβαια, λειτουργεί για το παιδί ως διαμεσολαβητικός θεσμός ούτως ώστε να γίνει ομαλά η μετάβαση από την οικογένεια στον κόσμο ̇ άρα, το σχολείο είναι ο χώρος όπου το παιδί αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά τον κόσμο. Όμως το σχολείο δεν είναι ο κόσμος, αλλά αντιπροσωπεύει – κατά έναν ορισμένο τρόπο – τον κόσμο, χωρίς να διαθέτει την πραγματική υφή του: αντιπρόσωποι αυτού του κόσμου είναι οι εκπαιδευτικοί , οι οποίοι οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη γι ̓ αυτό τον (αντιπροσωπευτικό)  κόσμο, ακόμα κι αν δεν τους αρέσει. Η επιστασία αυτού, επομένως, θα πρέπει να ανατεθεί στον πραγματικά δημόσιο κόσμο, το Κράτος, και όχι στην (κάθε) οικογένεια. Κι αυτό διότι αυτό που καλείται εκπαίδευση, έχει κάνει με το κατά πόσον αγαπάμε τα παιδιά μας, ώστε να αποφασίσουμε να τα προετοιμάσουμε για το καθήκον της ανανέωσης ενός κοινού κόσμου, κόσμου σχέσεων δηλαδή κι όχι ανταγωνιστικών μονάδων.

Ο Κικέρων ( στο Tusculam Disputations, I, 13) υποστηρίζει ευθαρσώς ότι το πνεύμα είναι όπως ένας αγρός που δεν μπορεί να είναι παραγωγικός εάν δεν καλλιεργηθεί σωστά. Αναλογικά προς την ανθρώπινη συνθήκη, η καλλιέργεια ονομάζεται γίγνεσθαι – το παιδί είναι μια ανθρώπινη ύπαρξη στην διαδικασία του γίγνεσθαι (και ως εκ τούτου, μη ολοκληρωμένη). Απαιτείται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή και φροντίδα για την εξέλιξη αυτής της διαδικασίας, μακριά από κάθε εκπαιδευτική-συνδικαλιστική φωνή εγγλωττογάστορα[4] ̇όπου ανθεί ο μέσος όρος - δηλαδή δημοβόροι[5], δημοπίθηκοι[6], δοκησίσοφοι[7] - ο Ελύτης επιθυμεί να πάψει να υπάρχει, δείχνοντας προτίμηση στις ωραίες μειοψηφίες , εκείνες που, ή τις κάνεις σμαράγδι για να φωτίσεις τις νύχτες σου ή τις τρως με σοκολάτα και σαντιγί.

 Ζιώγας Απόστολος

βιολόγος- τελειοφ.τμημ. Θεολογίας ΑΠΘ

---

[1] Το καλύτερο απόκτημα για τους θνητούς είναι η παιδεία

[2] Βλ. την εμπεριστατωμένη μελέτη της Χάρις-Όλγας Παπαδοπούλου(διδάκτωρ παιδαγωγικού τμήματος στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) στο περ. ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ, τ.101(φθινόπωρο 2000)  , σσ.402-413: ‹‹ Η έρευνα της διδασκαλίας. Κατευθύνσεις και προοπτικές ››

[3] Πρβλ. Ashcroft & Foreman-Peck, Managing Teaching and Learning in Further and Higher Education, The Falmer Press, London 1994

[4] Ο δια της γλώσσας του τρεφόμενος

[5] Αυτοί που κατατρώγουν τα δημόσια πράγματα

[6] Αυτοί που κολακεύουν το λαό

[7] Αυτοί που νομίζουν τον εαυτό τους σοφό